رادیو ایرانی تقدیم می کند: برنامه ماه مارس 2021 با موضوع چهار هفتۀ رویدادی اسفندماه
از سری برنامه های ویژه بازیابی فرهنگ زیبای ایرانی با استاد جواد پارسای دوشنبه 01.03.2021 از ساعت 18 تا 19 تهیه کنندگان و گویندگان: فرزانه عمادی و مهدی سلیمی گل سوری جواد پارسای نم نم باران بگوش سنبل ترانه میخواند و شاخهها به زمزمۀ باد میرکسند جوانه زبان میگشاید پرستوها به آشیانه برمیگردند شهر، پر غوغاست آوای شادی کودکان ولولۀ بازار طوافان در گوشۀباغ، اینک، شاخههای کوچک با سوسوی سبز جوانه میزبان پرندگان هستند کودکان آرزو به دل، هیمههای کوچک خشک را برای آتش سوری در کوچههای شهر تلنبار میکنند. شادمان پرمیگشایند.
از پسِ هفتههای رویداد: باد و آب و خاک و آتش نوروز فرامیرسد بهار شکوفان در راه است روی سفرۀ هفت سین، رویش سبزه، فروزش شمع رکس ماهی، چرخش تخم مرغ روی آیینه رویه های جشن نوروز دلارام است. چهار هفتۀ رویدادی اسفندماه پس از برگزاری جشن سده، مردم چشم به هفتههای رویدادی اسفندماه میدوزند و با احساسی سرشار از شادمانی، بویژه در استانها و بخشی از سرزمینمان، که آب و هوای «چهارفصلی» دارند، این چهار رویداد طبیعت در چهار هفتۀ پیش از نوروز را تجربه میکنند: نخستین هفتۀ اسفندماه، «هفتۀ باد» است. در این هفته، که هوا کم کم اندکی گرم میشود، در برخورد هوای گرم با هوای سرد، بادهای ملایمی میوزد. از هفتۀ آخر ماه فوریه، وجود اینگونه بادها را در اتریش نیز درک میکنیم. باد، برف و یخی را که هنوز از زمستان روی زمین مانده، نرم میکند. هفتۀ دوم اسفتدماه را «هفتۀ آب» نامیده اند. در این هفته، در کوچهها و دشتها، از زیر برف و یخهای سظحی روی زمین، جویبارهای باریکی جاری میشوند. این جویبارها بر اثر گرم شدن زیر زمین بوجود میآیند. هفتۀ سوم اسفندماه، را «هفتۀ خاک» مینامند. در هفتۀ خاک، زمین باغچهها و دشت و گلزارها، نرم میشود. مردم میگویند، زمین نفس میکشد. دیکر از یخبندان خاک خبری نیست. مردم، باغچهها را بیل میزنند و خاک را برمیگردانند، تا برای کاشتن پیازچۀ گلها، آماده شود. بسیاری از گلهای پیازچهای، در این هفته در آغوش خاک نرم نشانده میشوند. این پیازچهها، با آغاز نوروز به گل مینشینند. در اتریش، که آب و هوای چهارفصلی دارد، در این هفتهها، رویش و شکوفایی گلهای زردرنگ را در چمنزارها میبینیم که سرازخاک برمیآورند و آمدن بهار را مژده میدهند. در لابلای چمنها، در اینجا و آنجا، میتوان گلهای کوچک زنگولهای را نیز دید. درختکاری در ایران، رهردستاویزی از زیباترین و مهمترین کارهای ایرانیان است. در ایران کهن، آیین درختکاری بسیار گسترده بود. برای یادمان یکی از اعضای خانواده که میمُرد، درختی بیادگار میکاشتند. سرو . کاج، پسندیده ترین درختها هستند. نام دختران، را با نام سرو، همراه میکنند: «سروناز». بلندبالایی زن و مرد را با بلندبالایی سرو، میستایند. درخت سرو، در نقشهای پلکانهای کاخ آپادانا در تخت جمشید، نشانۀ اهمیت این درخت است که همپای دلاوران پارسی و مادی بر روی سنگها، نقرشده اند. گان میکنم که ایرانگردانی که در دوران قاجار، از تخت جمشید دیدن کرده اند، با دیدن این سروها، بفکر تقلید از سفرۀ نوروزی افتاده و در جشن قراردادی ماه دسامبر (زادروز میترا) شاخه ای از درخت سرو را بریده و برسر میز جشن گذاشته اند. این آیین را بعدها، با ارمغاندهی و آرایش و شمع روشن کردن، تثبیت کرده اند. درحالیکه، خود نیز اینک پی برده اند که بریدن اینهمه درخت برای جشنی چند روزه، کار پسندیده ای نیست. هفتۀ چهارم اسفندماه، «هفتۀ آتش» نام دارد. آیینهای فرهنگ ایرانی، با پرهام (طبیعت) هماهنگ هستند. آتش، زیباترین و باشکوهترین پدیدۀ پرهام است. از آغاز هفتۀ آتش، مردم خود را برای برگزاری باشکوه جشن چهارشنبه سوری آماده میکنند. روستاییان، در کوه و دشت و جنگل راه میافتند و شاخههای شکستۀ درختان را گردآوری و دسته بندی میکنند. کم کم، در میدان مرکزی روستاها و یا در مکانهایی در محلات شهرها، کومههای شاخههای کوچک و بزرگ را میبینیم که برای آتش چهارشنبه سوری انباشته شده اند. معازههای شهر و روستاها، سکوهای پلکانی درست میکنند، روی آن را با پارچههای نقشدار قلمکار اسپهان میپوشانند تا رویشان، آجیل چهارشنبه سوری بچینند. از آغاز هفتۀ آتش، شور و فروزش مردم، خود را برای برگزاری برگزاری جشن همگانی باشکوه آماده میکنند. در روز چهارشنبۀ این هفته، کودکان باپوشاک نو، برای خرید اسباببازی و خوردنی و آجیل به کوچهها میریزند. شادی و سرور کودکان و جوانان، در شهر و روستا، غلغله براه میاندازد. آغاز شب، در میدانگاههای کوی و برزن، کومهها را آتش میزنند. مردم از روی آتش میپرند و باهم سرود چهارشنه سوری میخوانند» سرخی تو از من، زردی من از تو گرمی تو از من، سردی من از تو تلاش اهریمنی همیشه براین بود که این آیینها را برهم زند. امروزه در ایران آیین آتشافروزی چهارشنبه سوری، در شهرهای بزرگ به حاشیه رانده شده است. ولی، مردم هنوز هم، در شهرها و روستاها، میکوشند این آیین را باشکوه بیشتری بجای آورند. مردم، برای این جشن فرهنگی نیز آیینهایی دارند، که در گفتار ویژۀ چهارشنبه سوری بدان خواهم پرداخت. از فردای جشن چهارشنبه سوری، آمادهسازی برای برگزاری هرچه باشکوهتر نوروز، آغاز میشود. این بار، بجای مغازههای آجیل چهارشنبه سوری، نوبت به شیرینی فروشان میرسد که بساط خود را بیارایند و شیرینی نوروز را به خانوادهها، عرضه کنند. هرخانوادهای، باندازۀ توانایی خود، میکوشد، با شادمانی وارد نوروز شود و سال نو را با شادمانی آغاز کند. سهراب سپهری میسراید» دو قدم مانده به خندیدن برگ یک نفس مانده به ذوق گل سرخ چشم در چشمِ بهاری دیگر تحفهای یافت نکردم که کنم هدیه تان یک سبد عاطفه دارم، همه ارزانی تان! نوروز را حکایتی دیگر است و شکوهی دیگر. * * * * * * * * * * * * |